Quất (cây tắc) và những bài thuốc thông dụng từ hạt, vỏ tắc

Mùa Tết về là mùa của trăm ngàn sắc màu hoa quả. Trong những loại cây trái mùa xuân ấy, có loài được trưng bày thiêng liêng trên mâm ngũ quả và cũng có loài được trang trí gần gũi bên thềm nhà, đó là cây tắc (hay còn gọi là cây quất, kim quất, cây hạnh).

Theo những người trồng tắc, một cây tắc đúng chuẩn cho ngày Tết bao giờ cũng phải hội tụ đủ 4 yếu tố: trái to, lá xanh, có hoa, có lộc. Như vậy, cây tắc mới tượng trưng cho sự đủ đầy và mang lại may mắn, thịnh vượng cho cả năm.

Vài nét về cây tắc

Cây tắc có tên khoa học là Citrus japonica, thuộc họ Cửu lý hương: Rutaceae (1). Đây là loại cây ăn quả – cây cảnh phổ biến ở cả ba miền đất nước.

Cây tắc rất dễ trồng, cho hoa trắng thơm và quả rất sai. Vì vậy, người ta trồng tắc ở  (cây quất) quanh nhà để lấy quả làm thức uống hàng ngày. Đôi khi, lá tắc cũng được dùng thay cho lá chanh trong các công thức xông giải cảm (vì có chứa tinh dầu).

Về quả tắc hay quả quất

Quả tắc khi chín có màu vàng, rất thơm và có vị chua (cũng có loại tắc ngọt nhưng chưa phổ biến). Được biết, trong quả tắc có chứa nhiều vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể như Can xi, Sắt, Phot pho, vitamin C, B1, B2… Vì vậy, dùng quả tắc thường xuyên trong các món ăn, thức uống hàng ngày sẽ giúp bạn cải thiện hệ tiêu hóa, hỗ trợ miễn dịch, làm đẹp da, làm chậm lão hóa, cải thiện thị giác, giúp giảm ho và giảm đau họng. Hơn nữa, trong mùa lạnh, dùng quả tắc còn giúp đề phòng cảm cúm và khi bị bội thực, uống nước quả tắc cũng sẽ giúp cải thiện rất nhiều!

Như vậy, có lẽ nhiều lần bạn đã nghe món tắc chưng đường phèn giúp giảm ho hữu hiệu. Và giờ thì bạn có thể tự mình làm thêm các công thức khác từ quả tắc để bảo vệ sức khỏe cho gia đình như: tắc pha đá, tắc pha trà xanh, tắc xí muội, tắc chưng đường phèn, tắc ngâm đường… Hoặc bạn cũng có thể dùng nước ép tắc thay cho chanh trong các món ăn, cũng thơm ngon lắm đấy!

Hình ảnh cây tắc hay cây quất

Cây tắc và một số bài thuốc thường dùng

1. Si rô tắc kích thích tiêu hóa

Để làm si rô tắc, bạn cần 1 kg quả tắc và 2 kg đường. Với quả tắc chín (hoặc vừa chín tới đều được), bạn lặt bỏ cuống, đem rửa sạch rồi để ráo nước. Sau đó, dùng kim châm sâu vào mỗi quả tắc khoảng 5 – 6 lỗ rồi cho vào keo, cứ một lớp tắc thì một lớp đường và đậy kín trong một tuần. Si rô tắc có màu vàng, vị ngọt chua và có hương thơm đặc trưng.

Mỗi lần dùng, bạn có thể múc một hoặc hai muỗng tắc, pha với nước rồi uống (uống lạnh sẽ ngon hơn) (3).

2. Hạt tắc điều trị nôn ra máu

Bên cạnh quả tắc, hạt tắc cũng được dùng làm thuốc, trong đó có bài thuốc điều trị chứng nôn ra máu. Cách dùng như sau: lấy hạt tắc (khoảng một chén nhỏ, loại chén dầm nước mắm), tách bỏ vỏ, sau đó lấy nhân hạt sao lên cho chín vàng và giã nát. Sau đó, tiếp tục lấy bột này sắc trong 400 ml nước, sắc đến khi còn 100 ml nước thì chia thành 3 – 4 lần uống trong ngày (3).

Vỏ tắc phơi khô

3. Vỏ tắc điều trị nghẹn và bài trừ độc tố trong gan

Nếu bị nghẹn, bạn có thể lấy khoảng 20 g vỏ quả tắc (đã phơi khô), sau đó tán thành bột và sắc lấy nước uống (lưu ý uống lúc còn ấm nóng).

Được biết, trong vỏ tắc chứa nhiều tinh dầu và vitamin C, rất có lợi cho hệ tiêu hóa. Ngoài ra, việc ăn vỏ tắc thường xuyên (trong các món ăn, nước uống) còn giúp hạ mỡ máu, làm vững chắc thành mạch, bài trừ độc tố trong gan và bảo vệ mắt, đồng thời cũng rất có lợi cho những bệnh nhân bị cao huyết áp, khó tiêu (4).

Lưu ý khi dùng cây tắc làm thuốc

Quả tắc phổ biến và có nhiều công dụng. Tuy nhiên, loại quả này có những lưu ý và kiêng kị khi sử dụng như:

• Không nên dùng quá nhiều tắc và không dùng vào lúc đói (vì sẽ bị sót ruột, làm hại dạ dày…) (5).
• Không nên uống nước tắc ngay sau bữa ăn mà nên cách một khoảng thời gian vì nước tắc có thể cản trở quá trình làm việc của dạ dày (5).
• Những người bị loét dạ dày, táo bón, sỏi thận, tiểu đường… không nên dùng quả tắc (5).
• Cần lưu ý phân biệt cây tắc (kim quất) với cây quýt (hoàng quất, cam quất), cũng là một vị thuốc trong y học cổ truyền (vỏ quýt là các vị thanh bì, trần bì).
• Vào dịp Tết, những cây tắc (cây quất) sum suê quả được bày bán rất nhiều. Tuy nhiên, những quả tắc này hầu như đều được phun thuốc để quả to đẹp và lâu rụng. Vì vậy, mọi người không nên tận dụng những quả này mà nên dùng ở những lứa quả tiếp theo.