Hoa hồi (quả đại hồi hương), vị thuốc đến từ nhà bếp

Nếu phải nói ngắn gọn nhất về hương vị của quả hồi (hay hoa hồi, đại hồi) thì chỉ cần dùng bốn từ: chua, ngọt, the, thơm là đủ.

Hãy dùng thử, bạn sẽ thấy quả hồi không the cái the của quế mà nhẹ nhàng hơn, cũng không ngọt cái ngọt của quế mà độc đáo hơn: trong ngọt có chua và trong chua có ngọt. Tuy nhiên, nếu nói đến nét riêng của quả hồi thì không thể bỏ qua mùi hương đặc trưng, không lẫn lộn với bất kỳ loại gia vị nào của nó.

Nếu đã từng dùng qua các gói ngũ vị hương để ướp thịt, ướp nấm bào ngư hay các loại thực phẩm khác; ắt hẳn bạn đã thấy hương thơm quen thuộc của quả hồi. Với các món phở và bún bò Huế, không có quả hồi thì không làm nên hương vị được.

Vài nét về hoa hồi

Hoa hồi (Quả hồi), người ta thường gọi là hoa hồi vì cấu trúc của nó là dạng quả kép (bao gồm nhiều quả hợp lại) với các lớp vỏ mở xòe, lộ cả hạt bên trong. Khi nhìn, người ta có cảm tưởng quả hồi như một bông hoa đang nở xòe (mặc dù khi quả già thì đã chuyển sang màu nâu).

Quả đại hồi già

Thông thường, mỗi quả hồi có thể có từ 7 – 11 cánh, tuy nhiên, quả có 8 cánh đều đặn và không bị lép hạt là tốt nhất (bát giác hồi hương). Hạt hồi thì nhỏ dẹt và bóng lưỡn, sau khi phơi khô thì lớp vỏ mỏng sẽ rất giòn, nhai ăn vừa béo vừa thơm.

Dù gọi là đại hồi, đại hồi hương hay bát giác hồi hương… thì cũng là quả của cây hồi, với tên khoa học là Illicium verum, thuộc họ Hồi: Illiciaceae (1).

Hoa hồi có các công dụng gì?

Công dụng của hoa hồi trong ẩm thực thì rất đa dạng. Suy cho cùng, người ta quý hồi ở cái mùi thơm và độ chua cay ngọt ngào vừa phải, rất thích hợp để làm gia vị của nó.

Trong làm thuốc, quả hồi được biết đến với công dụng nổi trội là giúp dễ tiêu, bởi:

• Quả hồi vị cay, tính ấm.
• Giúp ấm bụng và giảm đau bụng do lạnh.
• Thông vào tỳ vị, giúp ăn ngon, dễ tiêu.
• Giúp hết chướng bụng và giải độc từ thịt, cá.

Cách dùng: Mỗi ngày sắc uống từ 4 – 6 g hồi (nếu không sắc thì có thể tán bột hoặc ngâm rượu) (2).

Như vậy, thỉnh thoảng các bạn có thể kết hợp hồi trong các món nước như bún, phở, hủ tiếu, con nui… vì cách này vừa giúp dễ tiêu lại vừa tạo được những món ăn thơm ngon cho cả gia đình (nhất là vào mùa đông lạnh).

Ngoài ra, hiện nay trên thị trường cũng có bán tinh dầu hồi được chiết xuất từ quả hồi. Được biết, tinh dầu này có các tác dụng như sát khuẩn, giảm đau, giúp thư giãn và tốt cho hệ hô hấp cũng như tiêu hóa.

Quả đại hồi

Một số bài thuốc có dùng hoa hồi (đại hồi)

Bên cạnh cách dùng độc vị, đại hồi còn được dùng kết hợp trong điều trị nhiều chứng bệnh như:

• Phong thấp: Giã nhỏ hoa hồi, hồ tiêu và phèn chua (liều lượng bằng nhau) rồi cho thêm nước, sau đó dùng hỗn hợp này xoa bóp ở những chỗ đau nhức (3).
• Điều trị đau lưng: Móc bỏ hạt hồi rồi lấy quả hồi tẩm với nước muối và sao lên, sau đó tán nhỏ để dùng dần (mỗi lần uống thì lấy 6 – 10 g bột này hòa với rượu mà uống). Ngoài ra, để hiệu quả hơn, các bạn nên tìm thêm một ít lá ngải cứu, hơ cho nóng rồi chườm lên chỗ đau (3).
• Giúp giảm đau răng và làm chặt chân răng: Quả hồi có tác dụng kháng khuẩn rất tốt. Vì vậy, khi bị đau răng, các bạn có thể lấy một ít quả hồi, một ít sáp ong kết hợp cùng phèn chua và cà gai leo (liều lượng các loại đều bằng nhau), sau đó cho thêm một ít muối rồi sắc lấy nước và ngậm (nước ngậm này còn giúp khoang miệng sạch sẽ và làm giảm hôi miệng hiệu quả) (3).
• Điều trị đại tiện, tiểu tiện khó khăn: Tán nhỏ 40 g quả hồi rồi lấy 160 g hạt bìm bìm đen, sao lên và tán nhỏ. Sau đó, trộn hai loại bột này lại và để dùng dần, mỗi lần dùng thì lấy 4 g hòa với nước gừng để uống (3).
• Điều trị viêm cầu thận mạn tính: Lấy 8 g quả hồi, 30 g bo bo, 20 g củ mài, 20 g mã đề, 8 g gừng khô, 20 g đậu đỏ, 4 g nhục quế, 4 g đăng tâm và 20 g biển đậu, sắc lấy nước uống (mỗi ngày dùng 1 thang) (3).

Lưu ý

• Những người âm hư hỏa vượng không nên dùng hoa đại hồi.
• Không nên lạm dụng hoa hồi trong thời gian dài.
• Quả hồi dễ bị mốc nên cần chú ý trong bảo quản.
• Trên thị trường, đại hồi có thể bị trộn với hồi núi để bán chung trong khi hồi núi là loại quả có độc (gây rát họng, nôn mửa, đau bụng…). Vì vậy, các bạn nên chọn nguồn cung cấp có uy tín, tránh mua nhầm hàng kém chất lượng.

Tham khảo: Trần bì (Vỏ quýt) và hiệu quả điều trị viêm tuyến vú, viêm phế quản