Hành, cây gia vị món ăn ngon và thuốc quý từ trong dân gian

• Tên khác: Cây hành ta, hành hoa, hành hương,…
• Tên khoa học: Allium fistulosum L. Thuộc họ hành Alliaceae (1).
• Bộ phận dùng: Thân, rễ, củ, lá.
• Tính vị: Cây hành có vị cay, mùi hăng nồng, tính ấm.
• Công dụng chính: Điều trị cảm cúm, ho hen, nhức đầu, uống khó tiêu, đầy bụng, nghẽn ruột, vết bỏng, mụn nhọt, viêm mủ trên da, phát ban, làm lành vết thương,…

Mô tả cây cây hành

• Thân: Hình trụ nhỏ, cao khoảng từ 30 – 50 cm, thường có màu trắng hay nâu đỏ, đường kính từ 7 – 15 mm
• Lá: Màu xanh mốc, hình trụ rỗng, đầu thuôn nhọn dài khoảng từ 30 – 80cm, đường kính khoảng từ 3 – 5 mm.
• Hoa:Nở thành cụm hình đầu tròn, có cuống ngắn; bao hoa có các mảnh hình trái xoan nhọn màu trắng có xen lẫn với sọc xanh.
• Rễ: Tủa ra theo hình bóng đèn, phía dưới cùng có màu trắng (đối với hành trắng), hoặc màu tím nhạt (đối với hành tím).

Phân bố

Ở nước ta, cây hành được trồng phổ biến quanh năm, nhưng tập trung nhiều nhất vào khoảng tháng từ 9 – 12 dương lịch.

Từ lâu, các bộ phận của cây hành, đặc biệt là củ hành không chỉ là một loại gia vị được sử dụng phổ biến trong các món ăn, mà nó còn có nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe của con người.

Cảnh người dân thu hái hành ta

Món ăn bài thuốc từ cây hành lá

Là vùng quê có nhiều loại hải sản ngon, người từ lâu người Quảng Bình đã biết sử dụng cây hành trong việc chế biến các món ẩm thực độc đáo, ngon miệng và tốt cho sức khoẻ (2).

Cách 1: Gia vị thơm trong món lẩu hải sản

Gần như tất cả các bộ phận trên cây hành đều có thể trở thành gia vị trong các món lẩu hải sản của người Quảng Bình. Đầu tiên, các bà nội trợ ở Quảng Bình thường sử dụng củ hành cắt nhỏ, giã nát cùng với các thứ gia vị khác để tẩm ướp các loại hải sản trước khi chế biến.

Cùng với đó, người ta thường để nguyên cả cây hành trắng (loại chưa có hoa) đã được rửa sạch trộn vào trong các loại rau xanh và dùng để ăn món lẩu hải sản. Cách chế biến này không chỉ tạo thêm vị cay nhẹ, có tác dụng giúp kích thích việc tiêu hoá, mà còn góp phần giúp cho thực khách cảm thấy ngon miệng hơn khi thưởng thức các món ăn.

Cách 2: Gia vị không thể thiếu trong món cá khoai nấu nhuyễn

Nhắc đến hải sản Quảng Bình, món đầu tiên đã từng “ghi điểm” trong lòng nhiều thực khách gần xa, đó chính là món cá khoai độc đáo. Thịt loài cá biển này khá bở, lại rất tanh, do vậy cây hành là thứ giá vị không thể thiếu khi chế biến các món ăn từ loại hải sản này.

Để chế biến món cá khoai nấu nhuyễn, ngoài việc giã nát củ hành để tẩm ướp gia vị, người ta cũng thường giữ nguyên cả cây hành, rửa sạch, căt thành khúc ngắn khoảng ½ gang tay người lớn, chẻ hai hoặc chẻ tư cả cây hành, trộn cùng với các loại gia vị và cho tất cả vào nồi cá khoai đã tẩm ướp, không cần phải cho thêm nước, chỉ cần đun sôi một vài phút là cả nồi cá khoai sẽ nhuyễn tan và có thể đã thưởng thức được.

Khi múc ra bát, người ta còn cho rất nhiều hành lá, lá rau húng quế đã cắt nhuyễn, thưởng thức lúc còn nóng hổi, làm cho món ăn rất thơm ngon và hấp dẫn.

Công dụng của hành lá hay hành hoa

Một số bài thuốc quý từ cây hành

Bài 1: Bài thuốc điều trị mụn nhọt

Nếu bị mụn nhọt nặng đến nỗi bị ngứa ngáy và đau nhức rất khó chịu, nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến lở loét, gây viêm nhiễm cho da, một cách hết sức đơn giản là dùng một vài cũ hành tươi bỏ vào nồi đun sôi, nấu lấy nước để tắm, rồi uống thêm một vài chén nước đậu sị là có thể sẽ khỏi bệnh.

Ngoài ra,dùng củ hành nướng lên, bóc hết vỏ rồi đắp vào chỗ mụn nhọt cũng có tác dụng khá tốt giúp nhanh lành bệnh.

Bài 2: Bài thuốc điều trị ho và viêm họng, hen suyễn

Chuẩn bị một ít củ hành, một vài củ gừng và 30g rau khúc khô, tất cả được sắc lên, nấu nước cho người bệnh uống kiên trì trong một vài ngày, tình trạng sẽ bệnh sẽ thuyên giảm.

Bài 3: Bài thuốc điều trị trĩ ngoại

Khi bị trĩ ngoại, chuẩn bị 01 kg hành củ, giã nát, sắc với nước thành một tô lớn rồi đổ vào một cái bô. Dùng giấy bóng hoặc bạt dày (loại không bị hơi nóng làm chảy nhựa) bịt kín miệng bô, chín giữa có khoét thành một lỗ nhỏ. Cho người bệnh ngồi xổm trên bô, sao cho hậu môn đặt đúng lỗ nhỏ đã khoét sẵn để xông hơi nóng từ nước củ hành bốc lên.

Ngồi khoảng một thời gian, khi đã cảm thấy hậu môn ấm lên và đã thụt vào, có thể dùng tay ấn nhẹ đẩy vào là được.

Bài 4: Bài thuốc điều trị nhức đầu

Khi bị nhức đầu, dùng 01 lon gạo nếp nấu chín trộn với lá hành đã thái nhỏ, thêm một ít lá lốt thái nhỏ, buộc vào khăn mỏng đắp lên đầu cho người bệnh (khi nào cảm thấy quá nóng thì lấy ra, rồi đắp lại). Mỗi ngày đắp 03 lần ở cả vùng đầu và thái dương cho đến khi cơm nếp đã nguội là được.

Ngoài 04 bài thuốc khá dễ làm đã nêu ở trên, khi trong nhà có trẻ em bị lên cơn sốt, có thể lấy một củ hành giã nát, buộc vào mạch cổ tay trẻ cũng có tác dụng hạ sốt.

Khi trên da bị vết thương hở, lấy 01 củ hành giã nát với mật ong rừng, đắp lên và băng bó lại cũng có tác dụng làm lành vết thương.

Khi phụ nữ bị sưng vú, cũng có thể lấy một vài củ hành hấp nóng để chườm và đắp cũng có tác dụng giảm sưng…

• Tham khảo: Cây nén (hành tăm) món ăn, bài thuốc quý từ dân gian xứ Quảng

Ths: Trương Văn Hà