Hài tri trà (Nhi trà) là gì? Công dụng làm thuốc của nhi trà

Khi nghe đến “hài nhi trà”, có phải bạn nghĩ đến một loại trà hay một loại hoa trà không? Đều không phải nhé!. Nhi trà là một loại cao được nấu từ cành lá của một số loài cây và cũng không phải để uống như trà.

Trong y học cổ truyền, nhi trà được dùng hiệu quả trong nhiều trường hợp ngoài da để cầm máu, làm lành da non và điều trị lở loét. Vậy, vị thuốc này còn có những công dụng nào và cần lưu ý gì khi sử dụng?

Vài nét về “nhi trà”

Vị thuốc “nhi trà” là một dạng cao, có màu nâu hoặc màu nâu đen và được nấu từ:

1. Nấu từ cành cây Nhi trà (儿茶), hay còn gọi là cây Hài nhi trà, cây Keo cao, cây Bách dược tiễn (tên khoa học là Acacia catechu, thuộc họ Trinh nữ). Với cây này, người ta chỉ dùng phần cành của nó đem phơi khô rồi nấu thành cao. Về đặc điểm, loại cao này có màu đen nên được gọi là Hắc nhi trà (1).

Cây nhi trà

2. Nấu từ cành non (có cả búp) và lá của cây Nhi trà câu đằng (Uncaria gambir, 儿茶钩藤, thuộc họ Cà phê). Loại cao này có màu nâu xám và được gọi là Phương nhi trà (hay Tông nhi trà). Hiện tại, hai loại thuốc này vẫn được nhập từ Trung Quốc (2).

Công dụng của nhi trà

Nhi trà không có mùi nhưng có vị đắng chát (hài nhi trà thì trước đắng sau ngọt, phương nhi trà thì đắng chát).

1. Dùng ngoài da

Trong y học cổ truyền, nhi trà thường được nghiền nát rồi rắc lên da để:

Bên cạnh đó, nhi trà còn được kết hợp với các vị thuốc khác để điều trị lở lỗ tai, lở da đầu, chảy nước vàng và da dẻ nứt lở (không chịu lên da non).

Cách dùng như sau: lấy 2 g long cốt, 1 g khinh phấn, 2 g nhi trà và 1 g băng phiến, tất cả cùng nghiền thành bột rồi bôi ngoài da (2).

Tham khảo: Thuốc Nam điều trị bệnh trĩ nội, trĩ ngoại “cổ truyền Hòa Bình”

2. Làm thuốc uống

Theo y học cổ truyền, nhi trà có tính hơi lạnh, thông vào kinh Phế và có tác dụng:

Cách dùng: Mỗi ngày, lấy từ 1 – 3 g nhi trà, sắc lấy nước uống (2).

Một số bài thuốc kết hợp

1. Điều trị chứng cam tẩu mã ở trẻ em

Cam tẩu mã là một trong những “quái chứng” làm tàn phá dung mạo và sức khỏe con người. Tuy nhiên, y học cổ truyền cũng đã ghi nhận một số bài thuốc có thể ngăn chặn và điều trị căn bệnh này, trong đó có bài thuốc kết hợp sau:

• Thành phần: hài nhi trà (40 g), hoàng liên (20 g), bạc hà, hoàng bá, bằng sa (tức hàn the) và thanh đại (mỗi thứ 24 g), nhân trung bạch (80 g) và băng phiến (2 g).
• Cách dùng: Lấy tất cả các vị trên tán bột và để dùng dần. Trước khi dùng thuốc, người bệnh nên súc miệng bằng nước trà thơm rồi hãy xát thuốc lên (3).

Nhi trà

2. Điều trị các chứng “hạ cam” và u nhọt

Hạ cam là một loại bệnh lây truyền qua đường sinh dục và có thể gây ra các vết loét (tương tự như bệnh giang mai). Để điều trị bệnh này cũng như chứng u nhọt, các bệnh nhân có thể tham khảo bài thuốc sau:

• Thành phần: 20 g hài nhi trà, 20 g giáng chân hương (hay còn gọi là hoàng kim giáp), 8 g nha mạt, 0, 8 g phèn phi, 0, 8 g trân châu và 0, 8 g long não.
• Cách dùng: lấy các vị trên nghiền thành bột rồi rắc lên vùng da bệnh (3).

3. Điều trị lở loét trong lòng bàn tay

Chứng lòng bàn tay lở loét còn được gọi là nga chưởng phong. Để điều trị chứng bệnh này, y học cổ truyền có ghi nhận bài thuốc kết hợp sau:

• Thành phần: băng phiến (0, 16 g), xạ hương (0, 4 g), hạnh nhân (7 hạt) và các vị nhi trà, đại hoàng, hùng hoàng, tạo phàn, đồng lục, khinh phấn, thanh diêm, đởm phàn, khô phàn (mỗi loại 1, 6 g).
• Cách dùng: Lấy các vị thuốc trên tán thành bột và để dùng dần. Mỗi lần dùng thì lấy một lượng bột vừa đủ hòa với dầu Tô hợp rồi bôi lên da (3).

Lưu ý

• Trong lựa chọn: Với “hài nhi trà” thì loại có màu đen pha đỏ, có tính thu liễm mạnh là tốt. Với “phương nhi trà” thì loại có màu nâu đen và dính là tốt (2).
• Trong bảo quản: Không nên đựng thuốc trong các vật dụng bằng Sắt (vì vị thuốc này có thể phản ứng với Sắt) (2).
• Đối tượng lưu ý: Những người thuộc chứng hàn thấp không được uống (2).