Hùng hoàng, khoáng chất đặc biệt và công dụng làm thuốc

Có một loại khoáng vật có độc nhưng trong một số trường hợp, nó lại được dùng làm thuốc giải độc, đó là hùng hoàng 雄黄 (realgar).

Bạn biết không, theo truyền thống của người Trung Hoa thì vào mùng 5 tháng 5 âm lịch (tức tết Đoan ngọ), người ta sẽ đeo các túi thơm thảo dược như túi hùng hoàng, túi hương nhu… để xua đuổi tà ma, rắn rết và côn trùng.

Không chỉ thế, họ còn lấy rượu hùng hoàng tưới lên các ngõ ngách, góc tường để phòng trừ sâu độc.

Giải mã điều này, người ta được biết hùng hoàng là một dạng tinh thể có độc, với thành phần cơ bản là asen sunfua (trong hợp chất này thì asen – thạch tín chiếm đến 70 %).

Ở các nước khác, hùng hoàng cũng được xem là chất độc để diệt chuột, sâu bọ nhưng ngày nay thì ít được dùng vì tính độc hại của nó (1) (2).

Vài nét về hùng hoàng

Hùng hoàng là một loại khoáng chất có màu đỏ cam hoặc màu vàng da cam, đôi khi hơi hồng (nếu là màu đỏ trong suốt thì gọi là “hùng tinh”).

Loại này được tìm thấy trên các ngọn núi và thường xuất hiện ở phía mặt trời mọc. Vì vậy, chữ “hoàng: trong tên của nó là để chỉ màu vàng còn chữ “hùng” là để chỉ con trống (mặt trời mọc mang tính dương, ứng hợp với chữ “hùng” – con trống).

Hùng hoàng

Ngược lại, có một loại khoáng vật khác là “thư hoàng” thì lại được tìm thấy ở phía mặt trời lặn của các ngọn núi ở Trung Quốc, vì vậy, người ta dùng chữ “thư” để gọi (mặt trời lặn là âm tính – ứng hợp với chữ “thư”, nghĩa là con mái). Thư hoàng thì luôn có màu vàng (2).

Hùng hoàng có thể dùng làm thuốc không?

Mặc dù có độc nhưng hùng hoàng cũng là một vị thuốc (liệu pháp lấy độc trị độc, lấy độc giải độc). Trong Đông y, nó được dùng với liều rất thấp để uống trong thời gian ngắn (từ 1, 5 – 3 g bột để điều trị sốt rét) nhưng thường là được dùng ngoài da.

Tuy nhiên, việc sử dụng vị thuốc này cần có sự theo dõi nghiêm ngặt của bác sĩ và ngay cả khi dùng ngoài da thì cũng chỉ dùng trên một phạm vi nhỏ (trong thời gian ngắn) để tránh bị nhiễm độc qua da (2).

Cách dùng hùng hoàng điều trị bệnh

Theo y học cổ truyền, hùng hoàng là vị thuốc có độc nên được xếp vào hàng Trung phẩm (trong Thần nông bản thảo kinh). Nó có vị cay đắng và thường được dùng trong các trường hợp như:

1. Kích thích mọc lông mày

Theo các ghi chép, có thể dùng loại dược liệu này tán thành bột rồi hòa với giấm cho sệt, sau đó thoa lên chân mày thì sẽ giúp chân mày bị rụng mọc trở lại (chỉ dùng một lượng nhỏ dưới 30 g) (2).

2. Bôi ngoài da giúp giải độc, sát trùng

Trong các trường hợp như ghẻ lở, mụn nhọt chưa vỡ và rắn rết có độc cắn… thì có thể lấy bột hùng hoàng thoa ngoài da (một lượng vừa đủ) (2).

Bột hùng hoàng

3. Điều trị chứng lỗ tai chảy mủ

• Chuẩn bị: hùng hoàng, thư hoàng và diêm sinh (mỗi loại 4 g).
• Thực hiện: lấy các vị trên xay cho nát mịn rồi thổi vào lỗ tai (khi thổi, cần che chắn để tránh thuốc bay vào mắt, mũi và miệng người bệnh) (2).

3. Điều trị cam răng và cam tẩu mã

• Chuẩn bị: 7 hạt hùng hoàng, mỗi hạt to cỡ hạt đậu đen.
• Thực hiện: lấy mỗi hạt nhét vào một trái táo đen đã bỏ nhân, đem đốt cho cháy thành than (nhưng không để cháy thành tro), sau đó tán bột và thoa lên vùng da bệnh (2).

4. Điều trị ung loét tử cung

• Chuẩn bị: hùng hoàng (từ 0, 4 đến 0, 8 g), kim ngân hoa và phục linh (mỗi loại từ 12 – 20 g),
• Thực hiện: lấy các vị thuốc trên tán bột rồi làm thành viên nhỏ, mỗi viên nặng 0, 2 g.
• Cách dùng: vào mỗi buổi tối, sau khi ăn cơm thì lấy từ 3 – 7 viên uống (nếu bệnh nhân yếu trong người thì chỉ cho uống 3 viên, nếu thấy bình thường thì uống 5 viên và nếu thấy khỏe thì uống 7 viên). Sau khi uống thuốc lần 1, chúng ta đợi một lát rồi uống tiếp lần hai (liều lượng tương tự như vậy) (2).

Lưu ý khi dùng: Tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng và phụ nữ mang thai, những người huyết hư thì không được dùng (3)

Thông tin thêm

• Xuất xứ: vị thuốc này hiện nay vẫn được nhập từ Trung Quốc, loại chính hiệu thì khi ném vào than sẽ bay ra mùi tỏi và mùi của hợp chất sunfua.
• Tên gọi khác: hùng hoàng còn được gọi là thạch hoàng, hoàng kim thạch.
• Biểu hiện trúng độc: thường là đau bụng, tiêu chảy…, nếu nặng có thể gây suy hô hấp và tử vong (3).
• Ứng dụng: khoáng vật này trước đây từng được dùng làm nguyên liệu chế tạo thuốc pháo có màu xanh và dùng trong kỹ nghệ sơn để cho ra màu sơn đỏ. Tuy nhiên, hiện nay nó ít được dùng vì độc tính của nó (2).