Kinh nghiệm điều trị đau bụng kinh, bế kinh bằng dây cứt quạ

Trong các cây thuốc miền Nam thì cứt quạ là loại rất dễ tìm. Tuy nhiên, vì dây cứt quạ không mang lại giá trị thực phẩm (cũng như kinh tế) nên thường bị xem là cỏ dại.

Nếu đi dạo một đoạn đường ngắn ven các con kênh Nam Bộ, bạn sẽ thấy cây cứt quạ mọc hoang rất nhiều. Chúng bò lan trên mặt đất, leo lên các bụi rậm, thân cây, hàng rào và cả những chuồng heo, chuồng gà bị bỏ quên…

Về dây cứt quạ

Dây cứt quạ là loại dây leo, có thân dây nhỏ thoạt nhìn gần giống với dây khổ qua hay còn gọi là cây mướp đắng.

Tên khoa học là Gymnopetalum chinense, thuộc họ Bầu bí (Cucurbitaceae) (1).

Ngoài tên gọi này, dây cứt quạ còn được gọi là cứt quạ lá nhỏ, dây kim qua, khổ qua rừng…

Về hình dáng, dây cứt quạ phân nhánh nhiều, lá nhám như lá dưa leo nhưng mỏng và nhỏ hơn. Trái cứt quạ tròn, nhọn hai đầu và có khía như trái dành dành (nhưng không có đuôi tỉa như dành dành).

Công dụng của cây cứt quạ

1. Dây cứt quạ và kinh nghiệm điều trị bế kinh, giúp giảm đau bụng kinh

Mặc dù ít ai để ý đến dây cứt quạ nhưng trong một số trường hợp, người ta lại cần dùng đến nó, nhất là những phụ nữ bị đau bụng kinh hay bị bế kinh.

Với bệnh bế kinh, mẹ tôi hay dặn rằng cứ hái một nắm dây cứt quạ tươi, rửa sạch (không cần xắt nhỏ) rồi nấu bằng nước dừa tươi (1 trái), đợi cho nước sôi một lát (cho ra chất thuốc) thì uống. Bà nhấn mạnh rằng đây là thứ thuốc rẻ tiền, dễ tìm lại đơn giản, chỉ cần kiên trì uống là sẽ thấy hiệu quả.

Thế nhưng, với bà, cây cứt quạ hay nhất là ở tác dụng điều trị đau bụng kinh. Bà bảo: “hồi còn con gái, mẹ đau bụng kinh là uống cái này không chứ cái nào”.

Bà nói vậy chứ tôi cũng không có nhu cầu dùng. Thế nhưng cô em gái của tôi thì ngược lại, nó rất hay bị chứng đau bụng kinh hành hạ. Mỗi lần như vậy, nó lại khóc hu hu trối chết, trông thật bi đát (người ngoài còn nghĩ là nó “lên giả” chứ làm sao lại đau đến vậy được, chỉ có người nhà tôi mới hiểu tình cảnh tháng nào cũng nghe nó khóc, nghe riết thành quen).

Thế nên, nhiều lần mẹ tôi phải mua thuốc giảm đau cho nó uống. Và rồi một ngày, mẹ tôi chợt nhớ ra loài cây cứt quạ. Thế là bà đội nón đi tìm dây tươi (chừng một nắm tay), đem về rửa sạch rồi giã nát. Em tôi nghe tiếng giã thuốc là nhăn nhó, kêu la ngay vì: “uống cái dây đó thì làm sao hết được”. Mặc kệ nó; mẹ tôi vẫn kiên nhẫn giã cho thật nát rồi vắt lấy nước, sau đó đổ thêm nước dừa tươi cho đầy một chén thì bắt nó uống.

Tất nhiên là nó không uống. Thế nhưng, một lát, đau bụng quá, nó lại nín thở uống rồi uống sạch luôn một ly nước kế bên (vì nước cứt quạ quá đắng).

Thật vậy, những người không uống đắng quen sẽ khó mà nuốt trôi nước dây cứt quạ. Trong lời ăn tiếng nói hàng ngày, tôi cũng nghe người Nam Bộ hay ví: “đắng như cứt quạ”.

2. Dây cứt quạ giúp mát gan, điều trị nám do máu nóng

Với các phụ nữ bước vào tuổi trung niên thì nám (do nóng trong) cũng là một nỗi ám ảnh. Theo kinh nghiệm của một số phụ nữ ở quê tôi thì uống dây cứt quạ giúp mát gan, giảm nám do máu nóng. Cách dùng làm thuốc cũng rất đơn giản, mỗi ngày chỉ cần hái một nhúm dây cứt quạ tươi (vo tròn lại chừng một nắm tay), rửa sạch rồi xắt nhỏ ra từng khúc và sắc lấy nước uống (thấy ra thuốc và nước hơi kẹo là được).

• Tham khảo: Dây bình bát công dụng và cách dùng làm thuốc điều trị tiểu đường

Một số công dụng và hoạt tính của dây cứt quạ

Theo y học cổ truyền, cứt quạ có các tác dụng:

• Giải khát, trừ nhiệt, trừ phiền
• Tiêu độc, trừ đờm.

Theo nghiên cứu hiện đại, lá cứt quạ còn có hoạt tính kháng khuẩn đáng kể: kết quả nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy nhiều chiết xuất khác nhau từ lá cứt quạ có tác dụng kháng khuẩn. Từ đó, lá cứt quạ được xem là có tiềm năng điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn (3).

Lưu ý

• Cây cứt quạ tương đối khó uống (vì đắng và hơi hôi) nhưng nhờ có nước dừa nên sẽ bớt đắng. Bên cạnh đó, so với nước ép dây cứt quạ tươi thì nước sắc dây cứt quạ ít hôi hơn và dễ uống hơn.
• Các công trình nghiên cứu về dược tính của dây cứt quạ còn khá ít. Vì vậy, các bệnh nhân không nên lạm dụng trong thời gian dài và cần theo dõi diễn biến sức khỏe trong quá trình điều trị.

Tham khảo: Mướp đắng rừng (Khổ qua rừng) điều trị huyết áp cao, tiểu đường