Ưng bất bạc (cây muồng truổng) với hoạt tính bảo vệ gan mạnh mẽ

So với thế giới thì ở Việt Nam, các nhà nghiên cứu y học có công trình được cấp bằng sáng chế còn khá khiêm tốn. Trong số đó, có thể kể đến TS Trần Đức Dũng với hai bằng sáng chế về nghiên cứu cây ưng bất bạc do Mỹ và Đài Loan cấp, đồng thời cũng là người được vinh danh giải thưởng “Nghiên cứu Trung y dược Hứa Hồng Nguyên” của Đài Loan (1).

Và có thể nói, từ một cây thuốc dân gian, ưng bất bạc đã trở thành đối tượng của nghiên cứu khoa học với hoạt tính bảo vệ gan mạnh mẽ được cả thế giới công nhận, từ đó mở ra một tiềm năng lớn trong điều chế các sản phẩm bảo vệ gan từ cây thuốc Việt Nam.

Đặc điểm

Cây ưng bất bạc (tên khoa học: Zanthoxylum avicennae, họ Cửu lý hương: Rutaceae) (1)

Cây còn có nhiều tên gọi khác như: muồng truổng, hoàng mộc dài, đơn gai, truổng lá nhỏ, sẻn đen, sẻn quả ba cạnh, mạy khuống, điểu bất túc, ô bất túc, ô nha bất xí thụ, thích đảo thụ, màn tàn, sen lai, tần tiêu, buồn chuồn, mú tương…

Ưng bất bạc là cây thân gỗ nhỡ với nhiều gai nhọn chi chít trên thân, nhánh và cuống lá. Lá ưng bất bạc hình lông chim với nhiều đôi lá chét mọc đối nhau, phiến lá hình mũi mác, mép nguyên hoặc có các khía nhỏ. Hoa ưng bất bạc là hoa đơn tính khác gốc, mọc thành chùm ở đầu cành và có màu trắng nhạt, tạo thành những quả nang nhỏ khoảng 4 mm, mỗi quả thường có 3 mảnh vỏ, mỗi ngăn chứa 1 hạt màu đen.

Quả cây ưng bất bạc

Ưng bất bạc (muồng truổng) nhìn từ y học hiện đại

• Hoạt tính bảo vệ gan mạnh mẽ (của rễ cây): Các công trình nghiên cứu được vinh danh của TS Nguyễn Đức Dũng đã khẳng định các tác dụng đáng chú ý của rễ cây ưng bất bạc như: bảo vệ tổn thương gan; hạ men gan và phục hồi chức năng gan; chống lại viêm gan B và ung thư gan (tế bào ung thư gan người HA22T) (2).
• Tác dụng diệt khuẩn, chống ung thư (của tinh dầu từ lá và thân): Theo tạp chí Tropical journal of pharmaceutical research, tinh dầu được chiết xuất từ lá và thân cây ưng bất bạc có khả năng diệt khuẩn và chống lại ấu trùng muỗi vằn, được xem là có tiềm năng trong sản xuất thuốc diệt muỗi (3). Bên cạnh đó, theo tạp chí Journal of Chinese medicinal materials, tinh dầu được chiết xuất từ lá ưng bất bạc còn có hoạt tính chống ung thư (chống lại các dòng tế bào khối u K – 562) (4).
• Công dụng kháng viêm (của vỏ cây): Theo tạp chí International journal of Molecular Sciences, một số hợp chất được chiết xuất từ vỏ cây ưng bất bạc có tác dụng kháng viêm đối với tế bào bạch cầu trung tính, do đó được xem là ứng cử viên tiềm năng để phòng ngừa các bệnh viêm nhiễm (5).

Gai ưng bất bạc

Công dụng của cây ưng bất bạc theo y học cổ truyền

Y học cổ truyền đã sớm ghi nhận dược tính của các bộ phận như quả, rễ và lá của cây ưng bất bạc. Theo đó, ưng bất bạc vị đắng, cay, tính hơi ấm, có tác dụng hoạt huyết, chỉ thống, lợi thủy, hành khí, khu phong, lợi thấp. Trong đó, các bộ phận của cây được dùng trong từng trường hợp cụ thể như:

• Quả: quả ưng bất bạc có một lượng nhỏ tinh dầu thơm, có tác dụng điều trị đau dạ dày và đau bụng (sắc uống từ 3 – 6 g quả) (6).
• Lá: được dùng điều trị viêm mủ da, nhọt, mẩn ngứa, lở sơn và dị ứng (dùng lá nấu nước tắm rửa) (6) (7).
• Vỏ thân và rễ: có tác dụng điều trị vàng da, viêm gan, viêm thận, phù thũng, đau nhức xương, phong thấp, máu bầm do đòn ngã (sắc uống từ 30 – 60 g rễ hoặc vỏ thân tươi, hoặc sắc 6 – 12 g khô) (6).

Tham khảo: Cà gai leo và bài thuốc nam điều trị bệnh viêm gan B

Một số bài thuốc từ ưng bất bạc

• Viêm gan B, C, suy giảm chức năng gan: Dùng thân, rễ ưng bất bạc phơi khô 15g (sao vàng hạ thổ) sắc uống độc vị, hoặc kết hợp thêm cà gai leo 20g sắc với 1,5 lít nước, sắc cạn lấy 800ml nước uống thay nước trong ngày. Bệnh nhân uống liên tục trong thời gian khoảng 6 đến 8 tháng sẽ giảm đáng kể lượng virus viêm gan B, ổn định lại tổ chức lá gan.
• Viêm gan, vàng da, phong thấp đau xương khớp, phù nề: Thân hoặc rễ ưng bất bạc khô 10g ~ 12g sắc nước uống hàng ngày. Cây có vị đắng nhưng không khó uống, có thể đun lấy nước uống thay nước tương tự như vị xạ vàng hoặc cà gai leo.
• Đau nhức răng: lấy lớp vỏ tươi của rễ cây ưng bất bạc rửa sạch, nhai nát rồi ngậm ngay chỗ răng đau nhức, sau đó nhổ bỏ nước lẫn cái. Ngoài ra, cũng có thể băm nhỏ vỏ rễ rồi ngâm với rượu, sau khoảng ba ngày thì có thể bắt đầu ngậm, lưu ý không được nuốt (6).
• Mẩn ngứa, ghẻ lở và dị ứng: dùng lá ưng bất bạc tươi và lá khế tươi (mỗi loại 20 g), rửa sạch, giã nát, bọc trong một lớp vải sạch rồi đắp lên vùng da bệnh (6).

Thành phẩm khô

Mua cây ưng bất bạc ở đâu

Tuy là một cây thuốc quý, nhưng đa phần người dân ít biết về vị thuốc này, mới được quan tâm nhiều hơn một vài năm trở lại đây. Vì vậy, khi muốn tìm mua dược liệu này để làm thuốc đa phần người dân không biết mua cây ưng bất bạc ở đâu.

Cây thuốc này hiện có mọc nhiều ở các cánh rừng già nước ta ở khu vực rừng miền Bắc, miền Trung. Là dạng cây gỗ lớn, nên tiềm năng khai thác sử dụng làm dược liệu rất lớn.

Hiện nay trung tâm cây thuốc quý Hòa Bình, đang phối kết hợp với người dân địa phương thu hái, chế biến và sử dụng vị thuốc ưng bất bạc. Vị thuốc này đã được thái mỏng, phơi khô, các bạn có thể về sử dụng được luôn dưới dạng thuốc sắc.

Giá bán: 190.000đ/kg khô

Có gửi sản phẩm toàn quốc. Hotline tư vấn 0978784411

• Tham khảo: Cây xạ vàng bí kíp giải độc gan, hạ men gan, mỡ máu ở xứ Mường