Sống đời (cây lá bỏng), từ tên gọi đến nhiều công dụng quý

Có một thời ở nông thôn, hễ bị đứt tay, người ta lại tìm lá cây nhai rồi rịt lên vết thương để cầm máu. Đó có thể là lá chuối non, lá sâm non hay thường dùng nhất là lá sống đời.

Gọi là lá sống đời (hay trường sinh, trường sanh) là bởi khả năng sinh sản vô tính đặc biệt của nó: khi lá cây tiếp xúc với mặt đất hoặc trong môi trường ẩm ướt, tại những chốt răng cưa của mép lá sẽ hình thành những cây con có rễ rẵn và tự rụng xuống mặt đất để hình thành cây mới.

Cũng vì đặc tính đó mà cây còn có tên là diệp sinh căn (lá sinh rễ), lạc địa sinh căn (rơi xuống đất sinh rễ), đả bất tử (đánh không chết), sái bất tử (phơi không chết)… Ngoài ra, với công dụng cầm máu rất hay mà cây còn có tên là cây cầm máu và tương tự như vậy, nó cũng có tên là cây thuốc bỏng, cây lá bỏng…

Đặc điểm

Cây sống đời hay cây lá bỏng, cây thuốc bỏng (tên khoa học: Kalanchoe pinnata, thuộc họ Lá bỏng: Crassulaceae) (1)

Là cây thân thảo có thể cao 1 m với các lá dày, mọc từ thân hoặc nhánh và mọc đối. Phiến lá màu xanh, xẻ hoặc không xẻ thùy và có chứa nhiều nước, nhiều nhớt, các mép lá có dạng răng cưa. Hoa sống đời mọc cành cụm ở ngọn hay kẽ lá, có màu đỏ. Cây sống đời mọc tự nhiên hoặc được trồng khắp nước ta để làm cây cảnh và làm thuốc (thường dùng lá).

Hoa cây thuốc bỏng

Dược tính của lá sống đời

Tính vị: Lá sống đời có vị ngọt nhạt, hơi chua, tính mát, có tác dụng cầm máu, tiêu viêm, tiêu sưng, khử độc, sinh cơ, giảm đau và làm lành vết thương (4).

Nếu dùng ngoài da, có thể rửa sạch lá sống đời với nước muối rồi giã nát, đắp lên vùng da bị lở ngứa, mụn sưng, nhọt, vết thương chảy máu, vùng da bị bỏng (trường hợp bỏng da có thể cho thêm ít rượu vào) … hoặc đắp lên trán giúp giảm nhức đầu, đắp lên ngực giúp giảm ho và đau. Bên cạnh đó, có thể dùng nước ép lá sống đời để nhỏ vào mắt khi bị đau mắt đỏ, nhỏ vào lỗ tai khi bị viêm tai giữa cấp tính và xoa nước ép lên trán để hạ sốt (2) (3) (4).

Nếu dùng trong, có thể uống 20 – 40 g thuốc sắc từ lá sống đời (nên dùng lá tươi) để giúp lợi tiểu, điều trị viêm loét dạ dày, viêm ruột, ngộ độc và trĩ nội (đi ngoài ra máu) (4).

Một số bài thuốc thông dụng từ lá sống đời

• Giảm ho, viêm họng: Hái 3 đến 4 lá sống đời rồi rửa sạch với muối, sau đó nhai lá tươi với một ít muối ăn rồi nuốt nước, bỏ phần bã, mỗi ngày 4 hoặc 5 lần (2).
• Bị thương hoặc bị đánh khiến thổ huyết: Lấy 7 lá sống đời rửa sạch, giã nát, thêm vào một ít rượu và đường rồi uống trong ngày (3).
• Điều trị lỵ, trĩ: Dùng lá sống đời và rau sam, mỗi loại khoảng 5 g, nhai sống và nuốt nước hoặc sắc lấy nước uống. Trong trường hợp lở hậu môn và lòi dom thì nấu thêm nước bồ kết để ngâm rửa, sau đó giã lá sống đời đắp lên (4).

Cây thuốc bỏng làm cảnh

Ngoài công dụng làm thuốc, cây lá bỏng còn là loại cây chịu hạn tốt nên rất dễ trồng, cây có hình dáng đẹp nhất là hoa nên được rất nhiều gia đình trồng làm cảnh.

Một chậu cây nhỏ xinh xinh sẽ vừa giúp tô điểm ngôi nhà, vừa có thể dùng làm thuốc khi cần, nhất là khi nhà có trẻ nhỏ; đây là sẽ bí kíp quý giúp bạn.

Cây thuốc bỏng làm cảnh

Một số nghiên cứu về cây sống đời

• Hoạt động bảo vệ gan: Theo Tạp chí Dân tộc học (Journal of Ethnopharmacology), nước ép lá sống đời tươi được dân nhân Ấn Độ dùng để điều trị bệnh vàng da rất hiệu quả. Bên cạnh đó, kết quả thí nghiệm trên chuột cho thấy nước ép lá sống đời còn chống lại nhiễm độc gan do CCl ₄ gây ra (5).
• Chống ung thư: Theo Tạp chí Hóa sinh (Phytochemistry), chiết xuất nước từ lá sống đời có tiềm năng điều trị ung thư cao (6).
• Bảo vệ thận: Theo Tạp chí dược học Ấn Độ (Indian Journal of Pharmacology), kết quả nghiên cứu trên chuột cho thấy chiết xuất nước từ lá sống đời có tác dụng chống oxy hóa và bảo vệ thận đáng kể trước tác hại của kháng sinh Gentamicin (6).
• Ngăn ngừa dị ứng hô hấp: Thep Tạp chí tế bào thực vật (Phytomedicine), kết quả nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy chiết xuất từ cây sống đời giúp điều hòa miễn dịch và làm giảm sự phát triển của các bệnh về hô hấp do dị ứng như viêm đường hô hấp… (7).
• Điều trị Leishmanzheim: Theo Tạp chí nghiên cứu tế bào học (Phytotherapy research), chiết xuất nước từ lá sống đời an toàn và có chứa các hoạt chất giúp điều trị bệnh Leishmanzheim (8).