Ớt cây gia vị ngon và những bài thuốc hay từ trong dân gian

Từ lâu, ớt là một trong những loại cây trồng rất quen thuộc đối với nhiều người. Trong chế biến ẩm thực, nhất là đối với người Miền Trung, quả ớt, nhất là loại ớt có vị cay là một thứ gia vị không thể thiếu để góp phần quan trọng tạo ra được các món ăn ngon. Ngoài ra, trong dân gian còn lưu truyền khá nhiều bài thuốc hay từ cây ớt.

• Tên khoa học: Capsicum frutescens L. – Capsicum annuum L. (1)
• Họ khoa học:Thuộc họ Cà – Solanaceae (1)
• Bộ phận dùng: Lá, quả, thân, cành, rễ.
• Tính vị: Quả ớt có vị cay, tính nóng; lá ớt có vị đắng, tính mát.
• Giá trị dinh dưỡng: Theo báo Suckhoedoisong.vn trong quả ớt có chứa nhiều vitamin, acid amin có lợi cho cơ thể (2)
• Công dụng chính: Bên cạnh là một loại gia vị không thể thiếu trong chế biến ẩm thực, dân gian còn dùng các bộ phận của cây ớt để điều trị đau bụng do cảm lạnh, tiêu hóa kém, phong thấp, đau lưng, đau khớp, dùng đắp ngoài điều trị rắn, rết cắn. Ngoài ra, do có chứa một số hoạt chất làm lưu thông máu tốt, tránh đông vón tiểu cầu, ớt còn góp phần ngăn ngừa tăng huyết áp và ngăn ngừa bệnh tim, mạch,…(2)

Phân bố và chế biến

 Cây ớt được trồng rất phổ biến ở khắp nơi trên đất nước ta, những tập trung nhiều nhất ở địa bàn các huyện Quỳnh Phụ (Thái Bình), Đại Lộc (Quảng Nam), Phù Mỹ (Bình Định), Phù Cát (Bình Định), Bố Trạch (Quảng Bình), Châu Đốc (An Giang),…(3)

Lá ớt được sử dụng tươi, quả ớt được dùng tưới hoặc phơi khô để sử dụng trong chế biến ẩm thực hoặc làm các bài thuốc điều trị một số căn bệnh, triệu chứng khác nhau.

Một số bài thuốc hay từ cây ớt

Dân gian có nhiều cách hay để sử dụng lá ớt, quả ớt tươi, ớt khô làm các bài thuốc điều trị bệnh. Xin kể ra một số bài thuốc đơn giản, có thể chưa được phổ biến để độc giả cùng tham khảo.

Bài 1. Bài thuốc điều trị đau vú (5)

• Dân gian có khá nhiều bài thuốc khá hay điều trị chứng đau vú ở phụ nữ. Ở đây là một bài thuốc rất dễ làm, vì các thứ nguyên liệu thường có xung quanh vườn nhà chúng ta.
• Nguyên liệu chuẩn bị: Lá ớt chỉ thiên một nắm, muối ăn 12 g, khế chua 1 quả, mề gà (đã tán thành bột) 1 cái.
• Cách thức chế biến và sử dụng: Tất cả các vị trên giã nát, đắp vào chỗ đau, băng lại sẽ có tác dụng điều trị chứng đau vú ở phụ nữ. Một ngày thay thuốc một lần.
• Ngoài ra, nếu bị chứng đau vú, chị em phụ nữ có thể dùng một nắm lá chè vằng giã nát đắp vào chỗ đau, băng lại hoặc dùng hương phụ tươi (củ có gấu) giã nát, trộn thêm một ít giấm hoặc rượu, đắp vào chỗ đau, băng lại cũng có hiệu quả khá tốt.

Bài 2. Quả ớt hỗ trợ điều trị phong thấp, đau lưng, đau khớp   

• Bài thuốc này cũng hết sức đơn giản từ việc sử dụng quả ớt tươi hoặc ớt khô, dường như ai cũng có thể làm được.
• Nguyên liệu chuẩn bị: Một nắm quả ớt tươi hoặc ớt đã được phơi khô loại có vị cay.
• Cách thức chế biến và sử dụng: Người lớn mỗi ngày dùng 0,05 g, chia ra uống làm nhiều lần cũng có tác dụng hỗ trợ điều trị phong thấp, đau lưng, đau khớp.
• Ngoài ra, bài thuốc này cũng còn có tác dụng hỗ trợ điều trị triệu chứng ho nhẹ.

Bài 3. Lá ớt điều trị vết thương do rắn, rết cắn

• Bài thuốc này cũng hết sức đơn giản và dễ làm. Khi bị rắn, rết cắn làm xuất hiện vết thương trên da, đơn giản, chúng ta có thể dùng một nắm lá ớt tươi giã nát, đắp vào vết thương vừa có tác dụng sát khuẩn khá tốt, và giúp nhanh lành bệnh.

Những món ăn ngon từ lá và quả cây ớt

Từ lá và quả ớt, người ta có thể có nhiều cách để chế biến thành các món ăn dân giã nhưng khá hấp dẫn.

Cách 1. Món cá tràu kho ớt

• Nếu có dịp đến thăm quê hương của Đại tướng Võ Nguyên Giáp (huyện lúa Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình) bạn sẽ được thưởng thức một món ăn được xếp vào loại ngon nhất nhì ở đây, đã và đang làm hấp dẫn đối với nhiều thực khách trong và ngoài nước, đó là món cá tràu kho xổi ới với ớt quả tươi.
• Nguyên liệu chuẩn bị: Cá tràu loại lớn đã sơ chế, để ráo nước; một nắm ớt quả tươi loại có vị cay đã rửa sạch, cắt đôi; một ít ớt bột và các loại gia vị như muối, nước mắm, hạt nêm, đường kín, dầu, mỡ,…
• Cách thứ chế biến: Đun cho thật sôi nồi nước mắm đã pha nhạt có khuấy tan bột nêm, dầu, mỡ, sau đó cho cá tràu đã được tẩm ướp các loại gia vị và cho thêm một nắm ớt quả tươi đã cắt đôi vào nấu chín, rắc thêm một vài thìa ớt bột trực tiếp lên miếng cá là có thể sử dụng được ngay (nếu không quen ăn cay, bạn có thể dặn nhà bếp giảm bớt đi một vài quả, nhưng nhất thiết phải có ớt tươi, thì món ăn mới hấp dẫn).
• Cách thưởng thức: Món này ăn nên chung với cơm khi cả hai còn nóng hổi; một chút nước kho cá sền sệt có vị cay nồng của ớt và vị ngọt, vị béo của cá tràu đồng vừa làm cho thực khách có cảm giác ngon miệng, vừa hạn chế được việc nê bụng khi có ăn món lạ.

Cách 2. Món tương ớt

• Khác với cách sản xuất tương ớt theo kiểu công nghiệp, hoặc chế biến truyền thống ở các vùng quê khác, người Quảng Bình có cách làm tương ớt hết sức đơn giản, dễ hiểu.
• Nguyên liệu chuẩn bị: Một vài kg ớt tươi loại có vị cay, một ít muối mịn (hoặc bột canh) và một vài thìa đường kín,…
• Cách thức chế biến: Ớt tươi đã rửa sạch, để ráo nước sẽ được cho vào nồi hấp chín, đem xay mịn (hoặc giã nát), cho thêm một ít muối hạt, đường kính vào trộn đều, sau đó cho tất cả vào lọ, hủ thuỷ tinh (hoặc lọ sành, sứ), dùng vỉa tre ém chặt, đậy kín miệng đưa ra phơi nắng nắng hoặc chưng gần bếp củi, bếp than củi, chỉ một vài ngày là có thể sử dụng được.
• Cách thưởng thức: Do món tương ớt này rất cay (không giống loại tương sản xuất theo lối công nghiệp), cho nên hạn chế việc sử dụng để chấm trực tiếp, mà người ta thường dùng để pha vào khi ăn với cháo bánh canh, bún Huế, phở bò và nêm nếm khi chế biến các món kho, món canh, vừa tạo vị thơm, vừa có tác dụng tiêu hoá tốt.

Cách 3. Món mắm tép (4)

• Cùng với món cá tràu kho ớt, thì mắm tép (hay nhút tép) cũng chính là một đặc sản khá nổi tiếng ở các vùng quê Lệ Thuỷ, Quảng Ninh (Quảng Bình).
• Nguyên liệu chuẩn bị: Một nắm quả tươi loại có vị cay, gừng tươi, rượu trắng, đường kín, muối hột, bột ngọt, củ tỏi, cơm đã nấu chín và một vài lạng tép đồng.
• Cách thức chế biến: Tép sau khi được rửa sạch, để ráo nước, đem ướp với muối hột và cho vào bình đậy kín nắp, để ở chỗ râm mát khoảng 2-3 ngày.
• Cơm nấu chín, xới rời ra, để nguội và lấy ớt quả, củ tỏi, một vài củ gừng tươi giã nhỏ trộn với cơm, cho thêm một vài thìa cà phê rượu trắng, đường kính và đổ vào chiếc bình có ướp tép, trộn thật đều, đậy kín nắp rồi để ở những nơi có nhiệt độ cao, như gần bếp lò đun bằng than củi, củi khô, rơm, rạ,…Độ khoảng một tuần, nhờ chất cay của ớt, tỏi, gừng và  độ nóng từ bếp lò, hoặc từ ánh mặt trời, mà mắm tép tự sôi và tự chín, không cần phải đun nấu trên bếp.
• Sau khi quan sát thấy mắm đã chín đều, con tép và hạt cơm đã nhuyễn, vựa nước, có màu đỏ, toả mùi nồng như men rượu và có mùi thơm là có thể đem ra ăn được
• Cách thưởng thức: Mắm tép thường chấm với thịt luộc, rau sống, ram rán, nhưng ngon nhất, hấp dẫn nhất vẫn là chấm với thịt lợn luộc.

Nếu muốn ăn nóng, bạn có thể nhờ nhà bếp cho vào một cái bát nhỏ, bỏ vào hấp trên nồi cơm là có thể yên tâm thưởng thức mà không hề lo ngại về đường tiêu hoá.

Tóm lại, không thể phủ nhận các bộ phận trên cây ớt có rất nhiều lợi ích đối với sức khỏe, bên cạnh nó còn là thứ gia vị không thể thiếu để làm cho các bữa ăn trở nên hấp dẫn hơn. Tuy nhiên việc lạm dụng quá nhiều từ quả ớt trong ăn uống và hỗ trợ điều trị bệnh tật cũng sẽ không tốt, do vậy mọi người cũng cần phải hết sức lưu ý khi sử dụng.